Duurzame energie: recht op aansluiting elektriciteitsnet

In het buitengebied worden steeds vaker duurzame energieprojecten gestart. Er is meer dan voldoende plaats voor duurzame energieprojecten, maar het elektriciteitsnet is daar niet op berekend. Het terugleveren van energie aan het elektriciteitsnet zorgt voor het vollopen daarvan.

Tijdens de realisatiefase van nieuwe duurzame projecten lopen partijen daardoor nogal eens tegen problemen aan. Die problemen zorgen weer voor procedures, waarbij een rechter uitkomst moet bieden.

In deze blog ga ik in op zo’n procedure, maar ook op de omstandigheden. Waaronder de omstandigheid van een aanvrager, die er niet vanuit kan gaan aanspraak te maken op transport van het volledige gevraagde transportvermogen.

Eerst kort iets over de huidige stand van zaken.

Schaarste op het elektriciteitsnet

Enexis heeft kaarten online geplaatst waarop zichtbaar is waar er schaarste is op haar elektriciteitsnet. Om de schaarste te lijf te gaan investeert TenneT 215 miljoen euro extra in aansluitcapaciteit voor zonne- en windparken in Noord-Nederland. Er worden twee nieuwe hoogspanningsstations geplaatst, die naar verwachting rond 2025 klaar zijn.

Deze investering is geen directe oplossing voor de aanvragen van nu. Het moet een oplossing zijn voor langere termijn. Op korte termijn zijn die er (nog) niet. Dit blijkt ook uit de uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant in kort geding over een aanvraag van een ontwikkelaar voor een aansluiting op het elektriciteitsnet.

Geschil over aanbod voor aansluiting elektriciteitsnet

Een ontwikkelaar van een windpark en twee zonne-akkers in de gemeente Emmen wil van de netwerkbeheerder Enexis aansluiting op het openbare elektriciteitsnet krijgen.

De benodigde omgevingsvergunningen en SDE-subsidies (in het kader van de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie) zijn geregeld. Enexis brengt een offerte uit voor een aansluiting op het netwerk zonder transportcapaciteit. Hiermee kan de ontwikkelaar de opgewekte wind- en zonne-energie niet invoeden op het openbare elektriciteitsnet en daarna transporteren naar verbruikers. Voor deze ontwikkelaar reden om een kort geding te starten.

Oordeel voorzieningenrechter

De voorzieningenrechter stelt dat er twee vragen centraal staan in dit geschil.
1. Is Enexis verplicht om de ontwikkelaar op het openbare elektriciteitsnet aan te sluiten?
2. Is Enexis op basis van artikel 24 E’98 verplicht de ontwikkelaar een aanbod te doen om het transport van elektriciteit over het door Enexis beheerde net uit te voeren?

Absolute aansluitplicht

Niet ter discussie staat dat de aansluitplicht op basis van artikel 23 Elektriciteitswet ’98 (E’98) die voor de netbeheerder geldt absoluut is. Uitgangspunt is dat de ontwikkelaar, recht heeft op een aansluiting op het door Enexis beheerde openbare elektriciteitsnet (vraag 1).

De voorzieningenrechter oordeelt dat deze plicht onvoorwaardelijk is en niet afhankelijk gesteld is van de vraag of er transportcapaciteit aanwezig is. Enexis heeft ten onrechte aansluiting aangeboden onder de voorwaarde dat de ontwikkelaar geen gebruik maakt van transportcapaciteit op het netwerk. Enexis heeft daarmee niet voldaan aan haar wettelijke aansluitplicht.

Discriminatieverbod

Ook overweegt de voorzieningenrechter dat er in artikel 24 E’98 expliciet een discriminatieverbod is opgenomen.

De voorzieningenrechter verwijst naar de uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven van 17 mei 2013 (ECLI:NL:CBB:2013:CA1172). Uit deze uitspraak volgt dat artikel 24 E’98 niet tot doel heeft bestaande afnemers te beschermen tegen aantasting van hun rechten door het toekennen van transportrechten aan nieuwe partijen.

Tevens verwijst de voorzieningenrechter nog naar een vonnis van 16 april 2019 (ECLI:NL:RBGEL:2019:1681). Hier wordt het principe “first come, first served” in strijd geacht werd met het discriminatieverbod.

Ontbreken capaciteit bij netbeheerder

De voorzieningenrechter oordeelt dat de plicht van de netbeheerder om een aanbod voor transport van elektriciteit te doen niet geldt indien de netbeheerder redelijkerwijs geen capaciteit ter beschikking heeft voor het gevraagde transport (vraag 2).

De bewijslast daarvan rust op de netbeheerder zelf. Deze weigering is pas aan de orde als alle maatregelen die een netbeheerder kan nemen om aan de transportaanvraag te voldoen, zijn uitgeput (Autoriteit Consument & Markt, ACM/INT/386454, 28 juni 2019, p.3).

Fysieke congestie

Daarnaast overweegt de voorzieningenrechter dat netbeheerders hun inschatting van de beschikbare capaciteit van het netwerk niet moeten baseren op het contractuele gebruik, maar op het fysieke gebruik.

Oftewel niet de som van reeds aan aangeslotenen vergeven transportrechten, maar het daadwerkelijke gebruik van die transportrechten op ieder moment.

Een weigering om het in artikel 24 lid 1 E’98 bedoelde aanbod tot transport te doen, zou gerechtvaardigd kunnen zijn bij fysieke congestie. Alvorens tot deze weigering te komen, moet eerst congestiemanagement door de netbeheerder worden toegepast (CBB, 17 mei 2013, ECLI:NL:CBB:2013:CA1172).

Bovendien moet daarvoor eerst nagegaan worden of er niet (slechts) sprake is van een contractuele congestie en of er een marge is tussen het contractuele gebruik en het feitelijke gebruik van transportrechten.

Conclusie

Enexis heeft in dit verband onvoldoende duidelijk gemaakt dat zij geen capaciteit ter beschikking heeft. De voorzieningenrechter wijst daarom de vordering toe aan de ontwikkelaar. Enexis moet een aanbod tot aansluiting doen.

Echter, de ontwikkelaar heeft niet altijd aanspraak op transport van het volledige door haar te contracteren transportvermogen. Mocht er transportschaarste aan de orde zijn, dan moet de netbeheerder met inachtneming van het bepaalde over congestiemanagement het risico van de schaarste verdelen over alle aangeslotenen.

Vragen?

Heb je vragen over contracten voor het realiseren van duurzame energieprojecten in het buitengebied? Neem dan contact op met José Jochemsen-Vernooij.