Het onterfde kind en zijn legitieme portie

Onterfde kind

[quote]Stel: er is een zoon die geen of nauwelijks contact heeft met zijn ouders en zussen. Zijn zussen staan echter dag en nacht klaar staan voor hun ouders. Deze ouders kiezen ervoor om hun zoon in hun testament te onterven.

Na het overlijden van de ouder(s) verschijnt de zoon echter uit het niets bij zijn zussen met de mededeling dat hij zijn legitieme portie opeist en de volledige administratie van de ouders wil hebben. Dat valt verkeerd bij de zussen, want die vinden dat hun broer nergens recht op heeft.[/quote]

Dat is echter niet het geval. De onterfde zoon is niet rechteloos en kan het de erfgenamen aardig lastig maken, zo is onze ervaring. In deze blog lees je onze tips en ervaringen over het onterfde kind en de legitieme portie.

Onze ervaringen met de positie van onterfde kinderen en de legitieme portie

We merken dat onterving vaak leidt tot onbegrip bij het onterfde kind. Hij heeft een gevoel van onrecht dat rechtgetrokken moet worden. Een strijdbare opstelling van het onterfde kind of van erfgenamen kan al snel leiden tot verstoorde verhoudingen.

Onze ervaring is dat je veel gedoe kunt voorkomen door als erfgenamen in een vroeg stadium deskundige hulp in te schakelen. Dat gebeurt in veel gevallen te weinig of te laat.

De legitieme portie is een ingewikkeld onderwerp. Goede voorlichting over wat de legitieme portie inhoudt en waar je op moet letten als onterfd kind of als erfgenaam/executeur is belangrijk.

Ook zien we dat de emoties vaak de boventoon voeren en dat er te weinig oog is voor de vraag of het financieel belang wel de discussie of een procedure waard is. Als erfrechtadvocaat zullen we daarom de verwachtingen managen en het financiële belang in kaart brengen.

Wat is de legitieme portie en kan een rechter die ‘afpakken’?

De legitieme portie is het deel van de erfenis van de ouder waarop het kind altijd recht heeft, ook als het kind is onterfd. Het is een vordering in geld op de erfgenamen en vaak is die vordering pas opeisbaar bij het overlijden van de langstlevende ouder. Je hebt als onterfd kind dus géén recht op goederen.

Een ouder kan zijn/haar kind dus niet volledig onterven. Dat voelt niet altijd eerlijk. Toch zal een rechter het onterfde kind zijn legitieme portie niet ontzeggen als dat kind zich niet heeft gedragen zoals je van een hem of haar mag verwachten. De legitieme portie is namelijk een wettelijk recht.

Tip: Leg je erbij neer als je als erfgenaam te maken krijgt met een beroep op de legitieme portie door iemand anders. Hoe oneerlijk je dat ook vindt.

Giften zijn de achilleshiel van de legitieme portie

Voor het berekenen van de legitieme portie tellen de giften mee die de ouder tijdens leven heeft gedaan. Onder het begrip ‘giften’ vallen niet alleen schenkingen, maar ook andere bevoordelingen, zoals een verkoop van een woning of onderneming tegen een te lage waarde. Deze giften kunnen het saldo waarover de legitieme portie wordt berekend mogelijk vergroten.

Daarbij gaat het overigens niet om de kleine, gebruikelijke giften (zoals verjaardagscadeautjes), maar om grotere schenkingen of bijvoorbeeld een kwijtschelding van een lening.

Vooral als de erfenis tegenvalt is het onterfde kind erop gebrand om na te gaan of de ouder tijdens leven vermogen heeft weggeschonken. Onze ervaring is dat het onderzoek naar giften leidt tot discussie en zelfs tot procedures tussen het onterfde kind en de erfgenamen.

Het onterfde kind moet in veel gevallen die informatie bij de erfgenamen opvragen. De erfgenamen weten echter lang niet altijd wat er met het vermogen van de overledene is gebeurd. Ook vinden zij het vaak gedoe om historisch onderzoek te gaan doen naar het vermogen van de ouder.

Een andere veel voorkomende discussie is of er wel sprake is van een gift. De belangen van het onterfde kind zijn vaak tegengesteld aan de belangen van de erfgenamen, zodat dan snel een conflict kan ontstaan.

[quote]Tip voor de erfgenaam/executeur: Doe niet moeilijk over het verstrekken van beschikbare informatie aan het onterfde kind.

Tip voor het onterfde kind: Kijk bij de legitieme portie niet alleen naar schenkingen, maar ook of sprake is van bevoordeling op andere wijze.[/quote]

Welke informatie mag het onterfde kind opeisen?

De wet (artikel 4:78 BW) bepaalt dat het onterfde kind recht heeft op alle informatie en inlichtingen die hij nodig heeft om zijn legitieme portie te kunnen bepalen. Hij moet ook de juistheid van de verstrekte informatie kunnen controleren. Wel moet hij concreet aangeven welke informatie hij wil ontvangen.

Wat is alle informatie? Daarover zijn al veel procedures over gevoerd en de uitkomsten zijn wisselend. Het hangt er ook vanaf of er reële aanwijzingen zijn dat de overledene giften heeft gedaan.

De rode draad is dat je als erfgenaam of executeur in ieder geval de volgende informatie moet verstrekken aan het onterfde kind:

  1. Een beschrijving van het vermogen per datum overlijden met onderliggende documenten (een zogenoemde boedelbeschrijving).
  2. Een opgave van giften die zijn gedaan met onderliggende stukken zoals schenkingsakte of aangifte schenkbelasting.
    Ook stukken van kwijtschelding van schulden vallen hieronder. Het onterfde kind moet natuurlijk ook zelf informatie geven over de door hem ontvangen schenkingen.
  3. Bankafschriften van erflater van de laatste 5-7 jaren voor het overlijden. Bij banken kun je vaak niet verder dan 7 jaar terug en dat is dan vaak de grens.
  4. De aangifte erfbelasting.

Ook de aangiftes inkomensbelasting van de ouder kunnen nuttig zijn. Die kun je tot jaren terug opvragen bij de belastingdienst. De aangiftes zijn nuttig om te zien hoe het verloop van het vermogen is geweest op het begin en einde van een jaar. Het kan aantonen dat er wel of juist geen aanwijzingen zijn voor schenkingen.

Mag je als erfgenaam ook een aanvullend beroep doen op je legitieme portie?

Ja dat mag. Sterker nog, het kan soms heel verstandig zijn om een aanvullend beroep te doen op je legitieme portie.

Dat is vooral interessant als de nalatenschap door schenkingen/giften is afgenomen. Daardoor kan het zijn dat jouw erfdeel lager uitvalt dan jouw legitieme portie.

Het grote voordeel is dat je als erfgenaam zelf alle informatie kunt opvragen. Dat is alleen anders als er een executeur is of als je de nalatenschap samen met andere erfgenamen moet vereffenen.

Heb je nog vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust contact op.