Wilsonbekwaamheid: hoe gaat de notaris hier mee om?

Voor het opstellen van een notariële akte voert de notaris bepaalde controles uit. De notaris controleert bijvoorbeeld jouw identiteit, maar ook of je wilsbekwaam bent. Voor het ondertekenen van een notariële akte moet iemand namelijk wel wilsbekwaam zijn.

Wilsbekwaamheid betekent dat je zelfstandig een beslissing kan nemen en de gevolgen van die beslissing ook overziet. Je hoeft niet het volledige juridische overzicht te hebben van de inhoud van de notariële akte, maar je moet wel de kernelementen en de belangrijkste risico’s ervan begrijpen. Als je een testament opstelt, dan moet je bijvoorbeeld begrijpen wat je met het testament gaat regelen en welke gevolgen het heeft.

Het kan per situatie en handeling verschillen of iemand wilsbekwaam is. Wanneer het om iets eenvoudigs gaat ben je eerder in staat de gevolgen te overzien dan wanneer het gaat om iets gecompliceerds. Hoe eenvoudiger de beslissing, hoe beter mensen in staat zijn of blijven die beslissing zelf te nemen. Mensen zijn vrijwel nooit op alle gebieden wilsonbekwaam.

De diagnose dementie wil niet meteen zeggen dat iemand wilsonbekwaam is. Door dementie verliest iemand vaak stap voor stap de bekwaamheid om zelf beslissingen te nemen. Het kan best zo zijn dat degene kleine beslissingen nog wel kan nemen (zoals bepalen welke kleding iemand aan wilt), maar een grotere complexe beslissing (zoals het opstellen van een testament) niet meer.

Als iemand de diagnose (beginnende) dementie heeft gekregen, dan zal de notaris een verklaring van een gespecialiseerde en onafhankelijke arts vragen waaruit blijkt of iemand wilsbekwaam is.

Een notariële akte die is ondertekend door iemand die niet wilsbekwaam was is nietig. Dit betekent dat de regelingen in de akte niet geldig zijn. Neem bijvoorbeeld het levenstestament. Als deze nietig is, dan kan degene die door jou is aangewezen niet namens jouw optreden. Het onderzoek omtrent jouw wilsbekwaamheid is dus ook in jouw belang.

De notaris zal het gesprek met jou aangaan en vragen welke zaken jij wilt regelen, waarom je dit wil regelen en hoe je dit wil regelen. Ook jouw persoonlijke situatie zal worden besproken zodat de notaris hier een goed beeld van heeft.

Is er geen enkele reden om te twijfelen aan jouw wilsbekwaamheid? Dan merk je ook niks van het onderzoek. Soms zijn er indicatoren waardoor de notaris wel meer aandacht aan de wilsbekwaamheid zal besteden. Een indicator kan bijvoorbeeld zijn dat je niet meer zelfstandig woont, in een zorginstelling verblijft, zelf de afspraak niet hebt gemaakt, op hoge leeftijd bent, jouw vermogen onder bewind is gesteld of dat je zelf je administratie niet meer beheert.

Als de notaris na dit gesprek twijfelt of je de gevolgen wel voldoende overziet, dan kan de notaris een gespecialiseerde en onafhankelijke arts inschakelen. Deze arts gaat met jou in gesprek en zal een verklaring afgeven waaruit blijkt of je wel of niet wilsbekwaam bent. Als blijkt dat je wilsonbekwaam bent, dan kan de notaris geen akte voor jou opstellen. Blijkt dat je wilsbekwaam bent? Dan kan de notaris de gevraagde akte gaan opstellen en wordt het traject vervolgd.

Ook als je wel wilsbekwaam bent en daar eigenlijk geen twijfel over bestaat kan het alsnog handig zijn om een verklaring van een arts te vragen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als er ruzie is binnen de familie of die er mogelijk komt. Het kan ook zijn dat je denkt dat er mensen in jouw omgeving zijn die twijfelen aan jouw wilsbekwaamheid. Ook dan kan het handig zijn om toch die verklaring op te laten stellen. Daarmee kunnen er twijfels worden weggenomen en ruzies worden voorkomen.