Cameratoezicht in toiletten: dat is toch niet te filmen…

Horeca-exploitanten opgelet! Uit dit nieuwsbericht blijkt dat er in verschillende Nijmeegse kroegen (heimelijk) cameratoezicht plaatsvindt op toiletten. Dit is vrijwel altijd in strijd met de privacyregelgeving. Deze stelt namelijk strenge voorwaarden aan het mogen inzetten van cameratoezicht. Ik heb deze voorwaarden kort op een rijtje gezet in een blog.

Voorwaarden AVG voor het inzetten cameratoezicht

De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) stelt regels voor het verwerken van persoonsgegevens. De AVG is ook van toepassing op cameratoezicht, als op deze camerabeelden personen te zien zijn. De belangrijkste voorwaarden voor het al dan niet mogen inzetten van cameratoezicht zal ik hierna kort toelichten.

Doel en doelbinding

Je mag alleen cameratoezicht inzetten als je daarvoor een doel hebt. Een doel kan bijvoorbeeld zijn: het voorkomen van fraude of het beveiligen van personeel en bezoekers.

Je mag de beelden vervolgens ook niet zomaar gebruiken voor andere doeleinden. Dat mag alleen als dat andere doel verenigbaar is met het doel waarvoor de beelden aanvankelijk zijn verzameld. Dit heet ook wel het beginsel van ‘doelbinding’.

Voorbeeld: zet je cameratoezicht in ter beveiliging van je gebouw, dan mag je de beelden niet zomaar gebruiken om personeel aan te spreken op hun functioneren. 

Grondslag: gerechtvaardigd belang

Voordat je cameratoezicht inzet, moet je nagaan of je dit kunt baseren op één van de wettelijke grondslagen uit de AVG. De relevante grondslag voor het inzetten van cameratoezicht in horeca-aangelegenheden is het gerechtvaardigd belang. Dat wil zeggen dat je als horeca-exploitant een belang moet hebben bij het inzetten van het cameratoezicht. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) noemt als voorbeelden van zulke belangen: het tegengaan van diefstal of het beschermen van werknemers. Je moet afwegen of dit belang zwaarder weegt dan het belang van de betrokkenen (de personen die op de camerabeelden te zien zijn) op bescherming van de privacy.

Noodzakelijkheid

Het inzetten van het cameratoezicht moet noodzakelijk zijn voor de doelen die je wilt bereiken. Daaronder vallen de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit: je moet altijd nagaan of het inzetten van het cameratoezicht het geschikte middel is om het doel te bereiken. Staat het inzetten van cameratoezicht in verhouding tot het doel dat je wilt bereiken? Kun je het doel ook bereiken met een minder ingrijpend middel?

Heimelijk cameratoezicht (een verborgen camera) is in beginsel niet toegestaan en zelfs strafrechtelijk gesanctioneerd, heel specifieke uitzonderingen daargelaten. Bijvoorbeeld wanneer er een concrete verdenking is van diefstal en het ondanks allerlei inspanningen nog niet is gelukt hier een einde aan te maken. Echter zal niet snel sprake zijn van een dergelijke uitzondering.

Data Protection Impact Assessment (DPIA)

Bij cameratoezicht ben je altijd verplicht om eerst een DPIA uit te voeren. Dat is een uitgebreide risicobeoordeling van de privacy-effecten van het cameratoezicht voor betrokkenen. Blijkt uit de DPIA dat het cameratoezicht een hoog risico voor betrokkenen zal opleveren en kun je daartegen geen geschikte maatregelen nemen? Dan moet je de AP voorafgaand raadplegen.

Informatieplicht

Je hebt de verplichting om betrokkenen te informeren over de inzet van cameratoezicht. Zo kun je bordjes ophangen waarop je aanduidt dat er cameratoezicht is. Ook kan je hierover informeren in je privacyverklaring.

Bewaren van de beelden

Je mag de beelden niet langer bewaren dan noodzakelijk voor de te bereiken doeleinden. Bij het bewaren van camerabeelden neemt de AP als richtlijn dat dit niet langer dan vier weken is. Maar als een incident wordt vastgelegd mogen de beelden bewaard worden totdat dit incident is afgehandeld.

Let op: verantwoordingsplicht

De AVG bevat de verplichting dat je door middel van documenten moet kunnen aantonen dat je voldoet aan de privacyregelgeving. Dat heet ook wel de verantwoordingsplicht. Het uitvoeren van de DPIA zorgt er mede voor dat je aan de verantwoordingsplicht kunt voldoen. Neem daarnaast de doelen, grondslagen en bewaartermijnen van het cameratoezicht op in je verwerkingsregister en privacyverklaring.

Cameratoezicht op toiletten?

De AP over cameratoezicht in sauna’s

De AP heeft specifiek ten aanzien van cameratoezicht in sauna’s in een waarschuwingsbrief aangegeven dat er in de regel geen grondslag is om cameratoezicht in te zetten in ruimtes waarin saunabezoekers ontkleed kunnen zijn. De AP licht dit als volgt toe.

Het filmen van saunabezoekers die ontkleed zijn maakt een grote inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Op een dergelijke plaats mag je verwachten onbespied te zijn. Het belang van de betrokkene om niet gefilmd te worden weegt dan zwaarder dan het belang van de ondernemer. Daarnaast zouden de doeleinden waarvoor de camera’s werden ingezet – het voorkomen van ongewenste intimiteiten en/of het beveiligen van eigendommen – ook op minder ingrijpende wijze kunnen worden bereikt. Bijvoorbeeld door personeel in de ruimtes te laten rondlopen. De AP trekt daaruit de conclusie dat cameratoezicht dan ook niet noodzakelijk is.

Overigens merkt de AP in het kader van heimelijk cameratoezicht expliciet op haar website op dat het plaatsen van een camera in een pashokje, kleedkamer of toilet te ver gaat. Dit is een te grote inbreuk op de privacy.

Cafés in Nijmegen

In verschillende cafés in Nijmegen hingen camera’s in de toiletten. Bij één café kon zelfs door beveiligers en andere voorbijgangers worden meegekeken (!) met de beelden. De woordvoerder van de AP meldt aan de Gelderlander dat filmen op het toilet in geen geval is toegestaan. Het filmen van personen in dergelijke ruimtes is een te grote inbreuk op de privacy.

Uit de belangenafweging die gemaakt wordt bij de grondslag gerechtvaardigd belang vloeit in dit geval dus voort dat het belang van de betrokkenen op privacy zwaarder weegt dan het belang van de cafés. Er bestaat dan dus geen grondslag voor het cameratoezicht. De AP neemt ten aanzien van cameratoezicht op toiletten hetzelfde standpunt in als ten aanzien van filmen in sauna’s: in de regel is dit niet toegestaan.

Tot slot

Het inzetten van cameratoezicht in strijd met de privacyregelgeving brengt risico’s mee. Denk aan het risico op een boete van de AP, een betrokkene die in een civiele procedure schadevergoeding vordert, strafrechtelijke sancties en de reputatieschade wanneer jouw bedrijf met een dergelijk bericht in het nieuws verschijnt!

Overweeg je om cameratoezicht in te zetten, dan moet je dit privacyrechtelijk goed beoordelen en inregelen. Heb je daarbij hulp nodig? Neem dan contact op met Liesbeth Woolschot.

Lees over het inzetten van cameratoezicht voor controles op de werkvloer ook de blogpost van mijn collega Chantal Grouls.