Kostenverhaal in de Omgevingswet: Ontwerpbesluit voor publiekrechtelijk afdwingbare financiële bijdragen
Als gevolg van het amendement Ronnes c.s. is het wetsvoorstel Aanvullingswet grondeigendom Omgevingswet uitgebreid met twee artikelen in afdeling 13.7 van de Omgevingswet (hierna: ‘Ow’). De artikelen 13.23 en 13.24 Ow maken het mogelijk om in een omgevingsplan te bepalen dat een financiële bijdrage wordt verlangd voor ontwikkelingen ter verbetering van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving (hierna: ‘regeling voor publiekrechtelijk afdwingbare financiële bijdragen’).
Op 8 januari 2021 is het Ontwerpbesluit voor publiekrechtelijk afdwingbare financiële bijdragen gepubliceerd.
Achtergrond: nieuw instrument
Met het amendement Ronnes c.s. is beoogd dat gemeenten financiële bijdragen kunnen vragen voor ontwikkelingen als kwalitatieve verbeteringen van landschap, natuur, water of de stikstofbalans, de aanleg of aanpassingen van infrastructuur en daartoe benodigde voorzieningen, de realisatie van sociale woningbouw buiten het plangebied en het slopen van opstallen in geval van bijvoorbeeld een krimpopgave.
De artikelen 13.23 en 13.24 Ow bieden de mogelijkheid om van initiatiefnemers van bepaalde activiteiten financiële bijdragen voor deze ontwikkelingen af te dwingen via het omgevingsplan, voor zover tussen die activiteiten en de ontwikkeling een functionele samenhang bestaat en de ontwikkeling onder de bij dit besluit aangewezen categorieën van ontwikkelingen valt (zie hoofdstuk 4 van deze nota van toelichting).
De bevoegdheid tot het verhalen van een financiële bijdrage voorziet in een nieuw instrument, omdat hiermee voor aangewezen ontwikkelingen in bepaalde gevallen financiële bijdragen kunnen worden afgedwongen, in tegenstelling tot de bevoegdheid om op vrijwillige basis over financiële bijdragen te contracteren. Deze laatste mogelijkheid was al bij nota van wijziging onderdeel gemaakt van het wetsvoorstel Aanvullingswet grondeigendom Omgevingswet en is een voortzetting van de mogelijkheid die artikel 6.24 van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) bood. De artikelen 13.23 en 13.24 Ow vullen deze mogelijkheid dus aan met een bevoegdheid om de financiële bijdrage publiekrechtelijk af te dwingen.
Verschil met regeling kostenverhaal
De regeling voor publiekrechtelijk afdwingbare financiële bijdragen verschilt van de regeling kostenverhaal in afdeling 13.6 Ow. De regeling kostenverhaal heeft betrekking op het verhalen van de kosten voor het bouw- en woonrijp maken van kostenverhaalsgebieden die nodig zijn om de toegestane activiteiten in die gebieden te realiseren. Het betreft dan zowel de kosten die gemaakt worden in het kostenverhaalsgebied als kosten die daarbuiten worden gemaakt, voor zover die aan de criteria profijt, proportionaliteit en toerekenbaarheid voldoen.
De regeling voor publiekrechtelijk afdwingbare financiële bijdragen is in meer algemene zin gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Het gaat daarbij om verhaal van een financiële bijdrage, niet om algehele bekostiging van de met het ontwerp besluit aangewezen categorieën van ontwikkelingen.
Inhoud Ontwerpbesluit
Met het Ontwerpbesluit voor publiekrechtelijk afdwingbare financiële bijdragen worden de artikelen 8.21 (categorieën ontwikkelingen waarvoor financiële bijdragen kunnen worden verhaald) en 8.22 (regels over eindafrekening van financiële bijdragen in omgevingsplan) toegevoegd aan het Omgevingsbesluit (hierna: ‘Ob’).
Categorieën ontwikkelingen (artikel 8.21 Ob)
Aan het Ob wordt een nieuw artikel 8.21 toegevoegd. Hiermee worden de categorieën ontwikkelingen ter verbetering van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving, bedoeld in artikel 13.23, eerste lid, Ow, aangewezen. Hiermee wordt het mogelijk om in een omgevingsplan te bepalen dat een financiële bijdrage wordt verhaald voor een ontwikkeling die binnen de aangewezen categorieën valt. De categorieën zijn in artikel 8.21 Ob omschreven als de aanleg (of wijziging) van bepaalde gebieden of voorzieningen, of als ingreep in de fysieke leefomgeving met het oog op een bepaald doel.
Regels over eindafrekening in omgevingsplan (artikel 8.22 Ob)
Dit artikel voorziet in de toevoeging van een regel over de eindafrekening van financiële bijdragen. Deze is van toepassing als gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheid in artikel 13.23, eerste lid, Ow om in een omgevingsplan te bepalen dat een financiële bijdrage wordt verhaald op degene die een activiteit als bedoeld in artikel 13.11, eerste lid, Ow verricht.
De activiteiten waar het om gaat, zijn aangewezen in artikel 8.13 Ob. De regeling in het omgevingsplan zal regels moet bevatten over de eindafrekening van de financiële bijdragen die worden verhaald. Het gaat hier om de financiële bijdragen die via de kostenverhaalsbeschikking worden verhaald met toepassing van artikel 13.24 Ow. Artikel 8.22 Ob verplicht dus niet tot het stellen van regels over de eindafrekening van financiële bijdragen die langs privaatrechtelijke weg worden overeengekomen, door het sluiten van een overeenkomst als bedoeld in artikel 13.22 Ow.
Tot slot
Naar aanleiding van de reacties op de consultatieversie bevat het ontwerp besluit een uitgebreide nota van toelichting, waarin onder meer een verduidelijking wordt gegeven van de invulling van het begrip “functionele samenhang”. Dit begrip wordt in de nota van toelichting gepreciseerd.
Daarnaast wordt in het algemeen deel van de toelichting uitvoerig ingegaan op de uitleg en toepassing van de wettelijke regeling in de artikelen 13.23 en 13.24 Ow. Deze uitgebreide nota van toelichting kan bij de toepassing van de regeling in de praktijk zeker een nuttige bijdrage leveren.
Op de hoogte blijven?
Wil je deze blogs standaard ontvangen in je mailbox? Meld je aan voor onze nieuwsbrief Overheidszaken om op de hoogte gehouden te worden.
Heb je vragen over kostenverhaal onder de Omgevingswet? Neem dan contact op met Chantal van Mil of Marie-Anna Bullens.
