Op weg naar de circulaire economie: is afval altijd afval?
Het stimuleren van de circulaire economie staat al een aantal jaren hoog op de politieke en economische agenda. De ambities om minder afval te produceren en afvalscheiding te stimuleren, sporen onder andere afvalinzamelaars, afvalverwerkers en gemeenten aan tot het maken van (creatieve) keuzes. Daarbij komt verschillende wet- en regelgeving om de hoek kijken.
Een van de vraagstukken die de praktijk bezighoudt bij de transitie naar een circulaire economie is wanneer stoffen of voorwerpen worden gekwalificeerd als afval. Deze vraag is niet altijd eenvoudig te beantwoorden.
Wanneer wordt iets gekwalificeerd als afval?
In artikel 1.1 van de Wet milieubeheer is de volgende (wettelijke) definitie opgenomen van het begrip afvalstof:
“alle stoffen, preparaten of voorwerpen, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen”.
Met deze definitie wordt aangesloten bij artikel 3 van de Europese Kaderrichtlijn afvalstoffen.
Het gaat bij (de kwalificatie van) afvalstoffen om twee criteria:
- er is sprake van een stof, voorwerp of preparaat en;
- de houder gaat, wilt of moet zich daarvan ontdoen.
Het gedrag van de houder is zodoende doorslaggevend voor het antwoord op de vraag of sprake is van een afvalstof. Bepalend is daarbij de invulling van het begrip ‘ontdoen’. Dit begrip is niet (nader) gedefinieerd in de Wet milieubeheer of de Kaderrichtlijn afvalstoffen. Dit moet dan ook aan de hand van de concrete feiten en omstandigheden van elk afzonderlijk geval worden ingevuld en beoordeeld. Deze beoordeling dient bovendien plaats te vinden in het licht van de doelstellingen van de Kaderrichtlijn afvalstoffen.
Zo wordt, om maar iets te noemen, een kledingstuk dat wordt weggegooid in de afvalcontainer gekwalificeerd als afval. Zou datzelfde kledingstuk bijvoorbeeld worden afgegeven ten behoeve van een inzamelingsactie, dan wordt dat onder omstandigheden weer niet gekwalificeerd als afval (vergelijk de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 20 februari 2019, ECLI:NL:RVS:2019:543).
Afvalstof als breed begrip
Het begrip afvalstof wordt doorgaans ruim uitgelegd. Dat heeft tot gevolg dat op voorhand in beginsel geen stoffen of voorwerpen kunnen worden uitgesloten van het begrip afvalstof.
Ook stoffen of voorwerpen die voor economisch hergebruik beschikbaar zijn of die een economische waarde hebben (lees: geld opleveren) kunnen kwalificeren als afvalstof. Dit kan bijvoorbeeld ook gelden voor stoffen of voorwerpen die voor handelsdoeleinden worden opgehaald met het oog op recycling of hergebruik.
Het (huidige) afvalstoffenrecht kent kortom ruime definities en normen, met als risico dat stoffen en producten redelijk snel tot afvalstof kunnen worden bestempeld. Dit kan een belemmerende factor opleveren voor vernieuwingen op weg naar de circulaire economie. De kwalificatie van afvalstof brengt immers allerlei verplichtingen met zich mee, bijvoorbeeld met betrekking tot het acceptatieproces, registratieverplichtingen en eventueel benodigde vergunningen.
Nieuwe wet- en regelgeving
Een in de praktijk veel gestelde (terechte) vraag is dan ook of er wet- en regelgeving in de maak is die circulariteit bevordert. Het antwoord op deze vraag luidt bevestigend.
Zo is op 30 mei 2018 de Europese Richtlijn tot wijziging van de Kaderrichtlijn Afvalstoffen gepubliceerd. Met de veranderingen die hierin zijn doorgevoerd is beoogd de richtlijn moderner, doelgerichter en efficiënter te maken. Bovendien wordt beoogd om het afvalstoffenbeheer in de Europese Unie te verbeteren met het oog op de bevordering van de (overgang naar de) circulaire economie.
Op 1 juli 2020 is in Nederland de Implementatiewet wijziging EU-kaderrichtlijn afvalstoffen in werking getreden. Hiermee is de Wet milieubeheer gewijzigd ter implementatie van de gewijzigde Kaderrichtlijn afvalstoffen. Met de implementatiewet zijn er voorwaarden in de Wet milieubeheer opgenomen om te bepalen of er sprake is van ‘eindeafval’ of een ‘bijproduct’. Hiermee wordt beoogd om meer duidelijkheid te bieden over het onderscheid tussen materialen die wel en materialen die geen afvalstof zijn.
In een interview met Modulo Milieustraten ga ik nader in op de wet- en regelgeving die in de maak is om circulariteit te bevorderen en op de belangrijkste uitgangspunten daarvan.
Mocht je vragen hebben over dit onderwerp, neem gerust contact op met mij.
