Valkuilen voor makelaars: doel en belangrijkste wijzigingen Wwft

Makelaars en taxateurs vallen onder de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Dat betekent dat bij elke opdracht onderzoek moet worden gedaan. Onderzoek naar de betrokken partijen en de aard van de transactie, en, zo nodig, naar de herkomst van de gelden. Met wie heb ik nu uiteindelijk te maken? Wat zijn ze precies van plan? Waar komt het geld vandaan en waar gaat dat geld naartoe?

Cliëntenonderzoek voor de Wwft: ken je cliënt

Het cliëntenonderzoek, dat steeds met dat doel in het achterhoofd verricht dient te worden, kan eenvoudig zijn en binnen een mum van tijd zijn afgerond, maar het is ook mogelijk dat een uitgebreidere en diepgaandere beoordeling nodig is.

Welke mate van onderzoek nodig is, staat daarbij nooit op voorhand vast. Een transactie kan in eerste instantie niet bijzonder lijken. Uit het initiële onderzoek kan blijken dat er aanleiding is om nadere informatie te vragen. Die nadere informatie kan vervolgens aanleiding zijn om nog meer informatie op te vragen (en vervolgens eventueel een melding te doen). Het kan ook zijn dat de kous daarmee af is.

Een voorbeeld

Iemand van 25 jaar koopt een huis voor € 300.000,00. Dat is op zichzelf niet bijzonder. Vervolgens geeft hij echter aan dat hij de koopprijs uit eigen middelen zal voldoen. Dat is niet gebruikelijk voor iemand van 25 jaar. Nader onderzoek is dus vereist. Hoe komt hij aan dat geld? Aanvullende informatie leert dat zijn vermogende vader vorig jaar een schenking heeft gedaan van € 500.000,00; een deel daarvan wendt hij aan voor de koop van het huis. Uiteindelijk te verklaren dus, maar die conclusie kan pas getrokken worden na het opvragen van nadere informatie.

Maar stel nu dat het huis eigenlijk € 400.000,00 waard is en wordt gekocht uit de failliete boedel van één van vaders B.V.’s op grond van een voorkeursrecht dat 3 jaar geleden aan de zoon is verleend? Verandert dat de zaak?

Doorvragen dus en vertrouwen op je ‘gut feeling’. Het is helaas geen exacte wetenschap waarbij een uitkomst altijd goed of altijd fout is.

Ongebruikelijke transactie? Melden bij FIU

Na het onderzoek dient te worden bepaald of de desbetreffende transactie gemeld moet worden bij de FIU (Financial Intelligence Unit). Kom ik op basis van de verzamelde informatie tot de conclusie dat er sprake is van een ongebruikelijke transactie? Is het antwoord op die vraag bevestigend, dan moet er melding van de transactie worden gedaan.

Overigens betekent het melden van een ongebruikelijke transactie nog niet automatisch dat er geen medewerking mag worden verleend aan de transactie. Dat is een weliswaar verband houdende, maar toch op zichzelf staande beoordeling.

Belangrijkste wijzigingen van de Wwft

De laatste wijziging van de Wwft dateert uit 2018. De doorgevoerde aanpassingen hebben geresulteerd in een uitgebreider toepassingsbereik met minder concrete handvatten. Hieronder zet ik de belangrijkste wijzigingen op een rij.

1. Altijd cliëntenonderzoek

Cliëntenonderzoek kan niet meer achterwege gelaten worden. De vraag is alleen welke categorie cliëntenonderzoek verricht dient te worden (vereenvoudigd, normaal of verscherpt). Het antwoord op die vraag is nu afhankelijk gesteld van het steeds afwegen van risico’s en niet langer van het ‘plichtmatig’ afvinken van factoren. Die risicogebaseerde benadering heeft tot gevolg dat een cliënt kan kwalificeren als laagrisicocliënt ondanks de aanwezigheid van hoogrisicofactoren en vice versa. Bovendien kan een cliënt gedurende de rit ‘van kleur verschieten’ waardoor een initieel laagrisicocliënt alsnog een hoogrisicocliënt wordt.

Als het gaat om de te verrichten werkzaamheden in het kader van een cliëntenonderzoek geldt hoe zwaarder de categorie van het onderzoek, hoe hoger de intensiteit waarmee dat onderzoek verricht dient te worden.

2. Altijd UBO

Indien een betrokken partij een juridische entiteit is, heeft deze entiteit altijd ten minste één UBO (Ultimate Beneficial Owner) of, indien geen UBO kan worden vastgesteld, een pseudo-UBO.

Een UBO is elke natuurlijk persoon die op grond van bepaalde criteria de uiteindelijke eigenaar is van of de uiteindelijke zeggenschap heeft over de betrokken juridische entiteit. Daar kan een vuistregel bij worden aangehouden. Elke natuurlijk persoon die 25% of meer van de economische rechten en/of zeggenschapsrechten in een juridische entiteit houdt, kwalificeert als UBO.

Indien niemand als UBO kwalificeert, dient door de betrokken juridische entiteit een pseudo-UBO te worden aangewezen. Dit dient een natuurlijk persoon te zijn die behoort tot het hoger leidinggevend personeel van de juridische entiteit. Voor de goede orde, de aanwijzing van een pseudo-UBO is pas aan de orde als na uitputting van alle mogelijke middelen geen ‘echte’ UBO kan worden vastgesteld.

3. Aanwijzing ‘Compliance Officer’

Binnen kantoor dient een persoon te worden aangewezen die is belast met de verantwoordelijkheid voor de naleving door het kantoor van de Wwft. Deze aanwijzing dient schriftelijk te worden vastgelegd, als onderdeel van de schriftelijke vastlegging van het geheel aan gedragslijnen, procedures en maatregelen in het kader van de Wwft.

Afhankelijk van de aard en omvang van kantoor is de aangewezen persoon iemand die het dagelijks beleid van kantoor (mede)bepaalt of iemand die als zodanig in een onafhankelijke en effectieve compliancefunctie binnen kantoor werkzaam is. Voor het gemak duid ik beide figuren aan als ‘Compliance Officer’.

De Compliance Officer is niet alleen belast met het orde hebben en houden van de Wwft-protocollen binnen kantoor. Hij heeft ook een actieve bemoeienis met het al dan niet accepteren en continueren van een cliëntrelatie na een verscherpt cliëntenonderzoek. En ‘last but not least’ is de Compliance Officer degene die een ongebruikelijke transactie meldt bij de FIU.

Heb je vragen over de Wwft of de uitvoering van een cliëntenonderzoek? Neem dan gerust contact mij op.