Alles wat je moet weten over het levenstestament

Levenstestament

Wat is een levenstestament?

Een levenstestament heeft niets met een testament te maken. Een levenstestament is géén onderdeel van een testament. Met een testament regel je namelijk de gevolgen van overlijden. Een testament treedt pas in werking door overlijden. Tot aan een overlijden heeft een testament geen betekenis. Je kunt je testament tot aan het overlijden immers zo vaak aanpassen als je zelf wil.

Maar wat is een levenstestament dan wel? Met een levenstestament regel je juist zaken tijdens leven. Een levenstestament is een volmacht. Met een volmacht geef je de gevolmachtigde de bevoegdheid om namens jou rechtshandelingen te verrichten. De gevolmachtigde wordt ook wel “de levensexecuteur” genoemd. De gevolmachtigde kan de volmachtgever op basis van het levenstestament vertegenwoordigen.

Een levenstestament is een volmacht die vaak uit twee verschillende onderdelen bestaat;

  1. een vermogensrechtelijk gedeelte; en
  2. een medisch gedeelte.

Het is ook mogelijk om in een levenstestament één van beide onderdelen te regelen.

Wanneer treedt een levenstestament in werking?

De volmachtgever bepaalt wanneer de volmacht aan de gevolmachtigde in werking treedt. De volmachtgever kan de inwerkingtreding van de volmacht naar wens vastleggen. Het is bijvoorbeeld mogelijk om te bepalen dat de volmacht in werking treedt in de situatie dat de volmachtgever wilsonbekwaam is geworden. Vaak is een levenstestament ook voor die situatie bedoeld. In het levenstestament zal dan worden beschreven hoe wordt vastgesteld dat de volmachtgever wilsonbekwaam is. Vaak zal dat worden vastgesteld door middel van een schriftelijke verklaring van een onafhankelijk arts.

Het is ook mogelijk om te bepalen dat een volmacht onmiddellijk na de ondertekening in werking treedt. Dat heeft tot gevolg dat de volmacht kan worden gebruikt zonder dat een verklaring van een arts nodig is. Soms is het ook de bedoeling dat de volmacht kan worden gebruikt in situaties waarbij geen sprake is van wilsonbekwaamheid. Denk bijvoorbeeld aan iemand die veel in het buitenland zit.

Wie treedt op als gevolmachtigde?

De volmachtgever legt in het levenstestament schriftelijk vast aan wie een volmacht wordt verleend. De volmacht kan worden verleend aan één of meer personen. Het is bijvoorbeeld mogelijk om in eerste instantie een volmacht te verlenen aan partner. En voor de situatie dat de partner niet (langer) als gevolmachtigde op kan treden, aan een of meer kinderen.

Stel iemand heeft drie kinderen. Dan kan worden bepaald dat twee van de drie kinderen (ongeacht welke twee) bevoegd zijn om de volmachtgever te vertegenwoordigen. Als je geen partner en geen kinderen hebt, is het vaak lastig om te bepalen aan wie de volmacht wordt verleend.

Wie controleert de gevolmachtigde?

Het is mogelijk om in het levenstestament een toezichthouder te benoemen. Die toezichthouder houdt dan controle op de werkzaamheden van de gevolmachtigde. De gevolmachtigde is verplicht om rekening en verantwoording af te leggen aan de toezichthouder. Desgewenst kan de toezichthouder worden verzocht om de gevolmachtigde met raad en daad bij te staan.

Of het wenselijk is om een toezichthouder te benoemen hangt vaak af van de persoon van de gevolmachtigde. Bij een volmacht aan een partner waar de volmachtgever al 30 jaar lief en leed mee deelt, wordt meestal niet met een toezichthouder gewerkt. Als de volmachtgever geen partner en geen kinderen heeft en een volmacht verleent aan iemand die verder van je af staat, dan is het benoemen van een toezichthouder meestal wenselijk.
Ook indien niet wordt gewerkt met een toezichthouder, is het van belang om te regelen hoe het zit met het afleggen van rekening en verantwoording door de gevolmachtigde.

Het is mogelijk dat er meerdere gevolmachtigden zijn. Denk aan het voorbeeld van twee van de drie kinderen die gezamenlijk kunnen handelen. Dan is er al een controlemechanisme vanwege het “tweehandtekeningen-stelsel”. Het is ook mogelijk om te bepalen dat één van de drie kinderen de volmacht krijgt, maar dat voor belangrijke rechtshandelingen wel alle drie de kinderen nodig zijn of twee van de drie.

Wat is de vermogensrechtelijke inhoud van de volmacht?

Vaak bevat een levenstestament geen beperkte maar een algehele volmacht. Het is immers de bedoeling dat de gevolmachtigde alles kan regelen wat mogelijkerwijs voor de gevolmachtigde geregeld dient te worden. De inhoud van de algehele volmacht hangt deels af van de relatie tussen de volmachtgever en de gevolmachtigde. De volmacht is in de eerste plaats bedoeld om zaken in het belang van de volmachtgever te kunnen regelen. Maar het is ook denkbaar dat er zaken in het belang van de gevolmachtigde moeten kunnen worden geregeld. Denk aan de situatie waarbij een volmacht wordt verleend aan kind of kinderen. Later in deze blog, in het onderdeel “Kan ik met een levenstestament belasting besparen (estate planning)?” zal ik dit nader toelichten.

In een levenstestament kun je onder meer regelen dat de gevolmachtigde:

  • bank- en verzekeringszaken kan regelen;
  • vermogen kan beleggen;
  • belastingzaken kan afwikkelen;
  • abonnementen kan opzeggen;
  • er voor kan zorgen dat iemand desgewenst zo lang mogelijk thuis kan blijven wonen (regelen thuiszorg);
  • een woning kan kopen of verkopen of de huur van een woning kan opzeggen als thuis blijven wonen geen optie meer is;
  • nieuwe woonruimte voor de volmachtgever regelen bijvoorbeeld in een kleinschalig particulier verzorgingshuis (uiteraard afhankelijk van wensen en mogelijkheden van de volmachtgever);
  • kan regelen wat er met de inboedel gebeurt die niet kan meeverhuizen;
  • al dan niet schenkingen kan doen;
  • erfenissen kan aanvaarden of afwikkelen;
  • verzorging van huisdieren kan regelen;
  • profielen kan verwijderen op sociale netwerken;
  • een loon dient te krijgen of juist niet.

Aandeelhouder of bestuurder van een B.V.

Als je aandeelhouder en/of bestuurder bent van een besloten vennootschap of eigenaar bent van een onderneming, dan is het zaak om daar apart aandacht aan te besteden. Sterker nog: het verdient aanbeveling om in een aparte akte te voorzien in een opvolgend bestuur voor de situatie van wilsonbekwaamheid of overlijden.

Wat is de medische inhoud van de volmacht?

In een levenstestament kun je ook zaken op medisch gebied regelen. Mogelijk kom je ooit in een situatie terecht dat je zelf niet meer in staat bent je eigen belangen te behartigen op het gebied van gezondheid en zorgbehoeften. Voor die situatie kun je een medisch gevolmachtigde aanwijzen. Dat kan desgewenst een andere persoon zijn dan de persoon die een financiële volmacht heeft gekregen. In het kader van de medische volmacht kan worden bepaald dat artsen en hulpverleners toestemming krijgen om relevante inlichtingen aan de gevolmachtigde te verstekken.

In aanvulling op de medische volmacht kun je ook wensen op medisch gebied vastleggen. Denk hierbij aan de wens om wel of niet gereanimeerd te worden, de wens om in een situatie van ondraaglijk en uitzichtloos lijden niet verder behandeld te willen worden en het vastleggen van wensen ten aanzien van euthanasie.

Wie regelt je zaken als je wilsonbekwaam wordt zonder levenstestament?

Wat gebeurt er als je wilsonbekwaam wordt en geen levenstestament hebt opgesteld?
Dan krijg je met de kantonrechter te maken. De kantonrechter kan op verzoek een bewind instellen over het vermogen van iemand die zijn eigen vermogen niet kan beheren. Vaak zal het verzoek tot onderbewindstelling worden gedaan door een familielid. De kantonrechter bepaalt wie de bewindvoerder wordt. De bewindvoerder regelt de vermogensrechtelijke zaken. Voor belangrijke vermogensrechtelijke zaken heeft de bewindvoerder de voorafgaande toestemming van de kantonrechter nodig. Denk bijvoorbeeld aan de verkoop van een woning. Daarnaast moet een bewindvoerder jaarlijks rekening en verantwoording afleggen.
De kantonrechter kan op verzoek ook een mentorschap instellen. De mentor regelt de niet-vermogensrechtelijke zaken. De kantonrechter bepaalt wie tot mentor wordt benoemd.

De procedure via de kantonrechter zal behoorlijk veel administratieve rompslomp opleveren. Dat kan voorkomen worden door zaken zelf te regelen in een levenstestament.

Kan ik met een levenstestament belasting besparen (estate planning)?

In een levenstestament kun je zaken zodanig te regelen dat er mogelijkheden zijn om belasting te besparen. Dit is meestal aan de orde in de situatie dat een volmachtgever kinderen heeft. De kinderen treden dan vaak als gevolmachtigde op van hun ouder.

In een levenstestament kun je vastleggen dat een gevolmachtigde (kind) handelingen mag verrichten die in het belang van het kind zijn. Je kunt in een levenstestament vastleggen dat een kind schenkingen aan zichzelf mag doen. Stel bijvoorbeeld dat een langstlevende ouder niet meer zelfstandig kan blijven wonen en naar een verzorgingshuis moet verhuizen. In een levenstestament kun je dan vastleggen dat het kind de woning kan verkopen. De verkoopopbrengst komt dan op de bankrekening van de ouder terecht. Tevens kun je vastleggen dat een kind schenkingen aan zichzelf mag doen. Door het doen van schenkingen kan (erf)belasting worden bespaard. De mogelijkheid om schenkingen te doen, kan ook van belang zijn met het oog op een eigen bijdrage voor de zorg.

Zonder levenstestament gaat het in de meeste gevallen niet lukken om belasting te besparen. De kantonrechter heeft als taak de belangen van de volmachtgever (ouder) te behartigen. Om die reden zal de kantonrechter meestal geen goedkeuring verlenen voor rechtshandelingen die niet in het belang zijn van de volmachtgever (ouder) maar in het belang van de gevolmachtigde (kind).

Waarom zou ik mijn levenstestament inschrijven in het Centraal Levenstestamenten Register?

Kort gezegd: omdat de volmacht zonder inschrijving in veel gevallen niet werkt. De volmachtgever kan de volmacht desgewenst herroepen. Vaak wordt van de volmacht gebruik gemaakt terwijl het levenstestament geruime tijd geleden is opgesteld. Een bank of andere instelling moet kunnen controleren of de volmacht nog geldig is. Als dat niet eenvoudig kan worden gecontroleerd, zal de bank of andere instelling geen handelingen verrichten op basis van instructies van de gevolmachtigde. Door inschrijving van het levenstestament in een landelijk register (het Centraal Levenstestamentenregister) kan worden gecontroleerd of het levenstestament nog geldig is. In het levenstestament wordt opdracht gegeven om dat in te schrijven in het Centraal Levenstestamentenregister. Tevens wordt vastgelegd dat een eventuele herroeping ook in dat register zal worden ingeschreven.

Het is niet zo dat het levenstestament zelf in een register wordt ingeschreven. In het Centraal Levenstestamentenregister worden de volgende gegevens geregistreerd:

  • de volledige naam, geboorteplaats en geboortedatum van de volmachtgever;
  • de naam van de notaris die de akte heeft gepasseerd en de passeerdatum en het aktenummer;
  • of er een vermogensrechtelijke volmacht is opgenomen of een medische volmacht of allebei;
  • of er sprake is van een herroeping van een volmacht uit een eerder levenstestament.

Stel je vragen aan onze specialisten

“Neem contact met mij op en ontvang antwoord op jouw vragen. Ik ben bereikbaar per mail of telefoon.”
Afbeelding voor Stel je vragen aan onze specialisten