Binnenlands Bestuur: Thuiswerkprotocol ontbreekt nog bij veel gemeenten

In een artikel op Binnenlands Bestuur schrijft Wouter Boonstra over de HR benchmark Nederlandse gemeenten die is geïntroduceerd door onze specialisten Geeke Hissink, Chantal Grouls en Marleen Koeslag. In dit artikel gaat Marleen dieper in op de uitkomsten op het gebied van thuiswerken. Het volledige artikel lees bij Binnenlands Bestuur.

Na 2,5 jaar corona heeft 40 procent van de gemeenten nog steeds geen goed thuiswerkprotocol. Dat blijkt uit de HR benchmark onder 60 gemeenten van Hekkelman Advocaten. Veel gemeenten geven onvoldoende prioriteit aan een goed thuiswerkprotocol, terwijl dat juist veel steun geeft aan medewerkers en leidinggevenden.

Sinds het thuiswerkadvies van de overheid, toen de coronacrisis begon, is het thuiswerken sterk toegenomen. Hekkelman verwacht dat het deels thuiswerken een blijvertje is en dat hybride werken zich de komende jaren verder gaat ontwikkelen. Medewerkers verwachten ook van werkgevers dat die het hybride werken omarmen en faciliteren. Gemeenten hebben soms zelfs moeite om medewerkers weer terug naar kantoor te krijgen. Thuiswerken heeft dan ook voordelen: minder reistijd en een potentieel betere werk-privébalans.

Maar er zijn ook risico’s, en de werkgever heeft ook op de thuiswerkplek een zorgplicht. Om het hybride werken optimaal in te voeren, zijn daarom beleid en afspraken nodig. Die leg je vast in een thuiswerkprotocol. Intussen hebben 6 op de 10 gemeenten al een thuiswerkprotocol en is bijna driekwart tevreden over de bruikbaarheid ervan. Volgens de benchmark is twee derde van de thuiswerkprotocollen ‘klaar voor de nieuwe realiteit na corona’. 40 procent van de gemeenten heeft dus nog geen goed thuiswerkprotocol of heeft dat nog ‘in ontwikkeling’

Marleen Koeslag, advocaat arbeidsrecht bij Hekkelman, ziet gemeenten nog ‘worstelen’ met wat neer te leggen in het protocol en wat nu wel en niet aan het papier toe te vertrouwen. ‘In de coronatijd waren werkgevers gedwongen medewerkers zoveel mogelijk thuis te laten werken. Toen ontstond discussie of het thuiswerken een recht moest worden, waar een werkgever alleen wegens zwaarwegende bedrijfsbelangen van zou kunnen afwijken. Recent was het advies van de SER om een redelijkheids- en billijkheidstoets te doen en het thuiswerken daarop toe- of af te wijzen, maar eigenlijk vooral om het gesprek erover aan te gaan.’

Gemeenten zijn ook bereid om dat gesprek te voeren, merkt Koeslag. ‘Neem dat mee in het protocol. Stel grove kaders over hoe om te gaan met verzoeken, maar bekijk het ook per afdeling. Het is veel maatwerk.’ Een thuiswerk­protocol met een billijkheids- en redelijkheidstoets maken voor gemeenten het gesprek mogelijk, maar ook zorgplicht en privacywetgeving spelen mee, waardoor een werkgever soms strenger moet zijn en duidelijkheid moet scheppen, weet Koeslag. ‘Hoe ga je met medewerkers om die thuiswerken en waar je geen vat op krijgt? Controles op medewerkers die thuiswerken hebben we maar zelden gezien, er is dus wel veel vertrouwen in de medewerkers.’

Controle is ook lastig vanwege die privacy. ‘Je kunt de controle regelen in het thuiswerkprotocol, maar vaak is er ook geen behoefte aan. In een gesprek komt het naar boven en dan blijkt ook dat er meer speelt dan dat enkel de output achterblijft. Dat is vertrouwen. Maar je moet ook overproductie blijven monitoren. Controle is dan vooral een middel om te kijken naar het welzijn van de medewerker.’

Uit de HR benchmark blijkt dat de helft van de gemeenten onvoldoende voldoet aan haar zorgplicht op thuiswerken. Deze gemeenten geven medewerkers wel een onkostenvergoeding en faciliteiten, maar controleren de thuiswerkplek zelf niet op de Arbo-normen. Zeker nu thuiswerken en hybride werken bijna de norm is geworden in gemeenteland, moeten hier stappen in worden gezet, vindt ook Koeslag. Voor de zomer is er een wet aangenomen die het recht op thuiswerken regelt en ook in de nog af te sluiten nieuwe cao gemeenten 2023 lijken er afspraken te komen. Hekkelman adviseert die wetgeving op te nemen in het thuiswerkprotocol en ook om gesprekken met medewerkers over thuiswerken te documenteren.

Lees het volledige verhaal over thuiswerken en de HR-benchmark in editie 15 van het Binnenlands Bestuur.