Combiluchtwasser met gebrek: biedt beroep op exoneratiebeding uitkomst?

Een luchtwasser zorgt voor het zuiveren van de lucht in een (varkens)stal. Hierbij wordt de ammoniak die daarin aanwezig is eruit gefilterd. Bacteriën op de filters van de luchtwasser breken die ammoniak af en zetten die om in nitraat. Vervolgens worden de filters gesproeid met water en het water weggepompt.

Wat nu als de varkens sterven aan een nitrietvergiftiging, doordat er in dit proces iets niet goed gaat. Kan een producent de eventuele schade dan afwenden met een beroep op een exoneratieclausule? Nee, oordeelt het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden in het arrest van 6 augustus 2019.

Feiten

Een varkenshouder heeft in 2011 een overeenkomst gesloten met de producent van combiluchtwassers. Op deze overeenkomst zijn de algemene voorwaarden van de producent van toepassing verklaard met onder meer een exoneratiebeding.

“1. Iedere aansprakelijkheid (aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad daaronder begrepen) van de leverancier voor directe of indirecte schade is uitgesloten, behoudens aansprakelijkheid als gevolg van de garantiebepaling van artikel 7, dwingend recht of gevallen van opzet en grove schuld van de leverancier of haar leidinggevende ondergeschikten.

2. Ingeval van aansprakelijkheid van de leverancier is deze aansprakelijkheid in alle gevallen beperkt tot directe schade. De hoogte van deze directe schade is beperkt tot de factuurwaarde van de overeengekomen te verrichten prestatie. De leverancier is in geen geval verplicht tot vergoeding van indirecte schade zoals bedrijfsschade, gevolgschade, onvoorziene schade ne schade als gevolg van aansprakelijkheid van derden.

3. Onverminderd het bepaalde in lid 1 kan de leverancier ervoor kiezen een aansprakelijkheid te aanvaarden onder voorwaarde dat hij deze aanvaarding uitdrukkelijk en schriftelijk verklaard te aanvaarden.”

Een jaar na montage en installatie van de combiluchtwasser zijn 75 varkens gestorven aan een nitrietvergiftiging. In eerste instantie is onderzoek gedaan naar de aanwezige bronwaterzuiveringsinstallatie van Mezutec. Niet aannemelijk is geacht dat deze bronwaterzuiveringsinstallatie de veroorzaker is. Begin 2014 bezoekt de deskundige, die is ingeschakeld door de verzekeringsmaatschappij van Mezutec, de varkenshouderij. De oorzaak is nog niet met zekerheid vast te stellen door de deskundige. Wel vermoedt hij dat de oorzaak bij de combiluchtwasser ligt en mogelijk het terugstromen van het proceswater in het drinkwatercircuit. Na het bezoek van de deskundige gaan 233 varkens dood aan een nitriet-/nitraatvergiftiging. Hierop heeft de varkenshouder de combiluchtwasser uitgezet.

Het verzoek tot een voorlopig deskundigenbericht van de varkenshouder wordt toegewezen. Uit het deskundigenbericht volgt dat er een giftige concentratie nitriet aanwezig is geweest in het drinkwater. De enige plek op het bedrijf waar zich water bevindt met een voor varkens dodelijke concentratie nitriet is in het waswater van de combiluchtwasser. Dit waswater kan via een verbinding met het drinkwatersysteem van de dieren worden overgeheveld. De deskundige stelt dat het zeker is dat de betreffende varkens door giftig drinkwater zijn gestorven.

Vordering varkenshouder

De varkenshouder vordert schadevergoeding wegens het toerekenbaar tekort schieten door de producent van de combiluchtwasser in de nakoming van zijn verplichtingen doordat de combiluchtwasser een gebrek bevat. Het gebrek ziet op de hoogte van het buisje aan de vlotterkraan en het ontbreken van terugslagklep.

Oordeel Rechtbank

De rechtbank acht een beroep van de producent op het exoneratiebeding ten aanzien van de 75 varkens naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar. Deze schade dient hij te vergoeden. Ter zake van de 233 dode varkens oordeelt de rechtbank dat er sprake zou zijn van eigen schuld aan de zijde van de varkenshouder, zodat het beroep op het exoneratiebeding hier wel aanvaardbaar is geacht.

Hoger beroep

De varkenshouder gaat in hoger beroep en voert een grief aan tegen het oordeel dat er sprake was van eigen schuld. De producent van de combiluchtwasser gaat in incidenteel hoger beroep tegen het oordeel dat er sprake is van een gebrek in het ontwerp van de combiluchtwasser, de toepasselijkheid van de NEN 1006-norm en dat het niet-aansluiten conform die NEN-norm een ernstige tekortkoming oplevert. Ook richt de producent zich tegen het oordeel dat er grove schuld is aan zijn zijde, zodat een beroep op de exoneratieclausule onaanvaardbaar is.

Oordeel Gerechtshof

De vraag die het hof bevestigend beantwoordt, is of het exoneratiebeding onredelijk bezwarend en dus vernietigbaar is.

Daaraan legt het hof ten grondslag:

1. De producent van de luchtwasser heeft te gelden als een op dat terrein bij uitstek deskundige partij in tegenstelling tot de varkenshouder als gebruiker daarvan.
2. Partijen hebben niet onderhandeld over het exoneratiebeding, zodat aan de hand van de Haviltex-maatstaf een taalkundige uitleg voorop staat. Hieruit volgt dat de producent alleen aansprakelijk kan worden gesteld in geval van opzet of grove schuld, waarbij de aansprakelijkheid bovendien is beperkt tot de factuurwaarde. Aansprakelijkheid voor indirecte schade is sowieso uitgesloten. Hierdoor zou het niet voldoen aan de kernverplichting, het leveren en installeren van een deugdelijke luchtwasser, vrijwel zonder gevolgen blijven voor de producent. Ook bij ernstige schade voor de wederpartij. De prikkel tot nakoming ontbreekt daardoor.
3. Daarbij komt dat de kans op schade als gevolg van een gebrek aannemelijk is en dat het gebruik van de combiluchtwasser het bedrijf van de varkenshouder raakt in de kernactiviteit.

Alle omstandigheden in onderling samenhang bezien, maken dat een beroep op het exoneratiebeding in dit geval onredelijk bezwarend is.

Als laatste oordeelt het hof over het eigen schuldverweer ex artikel 6:101 lid 1 BW. Hier is relevant dat zonder de fout van de producent de schade niet (twee keer) zou zijn ingetreden. Maar ook zonder gebruik van de hogedrukspuit door de varkenshouder zou de vermenging van het water niet hebben plaatsgevonden. Een 50-50 verdeling zou dan redelijk zijn. Toch stelt het hof dat de billijkheid hier een andere verdeling eist.

Naar het oordeel van het hof is het verwijt dat de varkenshouder valt te maken van het gebruik van de hogedrukspuit zoveel geringer dan het verwijt dat de producent van de luchtwasser als verkoper, producent en ontwerper te maken is. De schade blijft voor 100% bij de producent van de luchtwasser liggen als ter zake deskundige. Het beroep van de producent leidt dus niet tot een lagere vergoedingsplicht en faalt in zoverre.

De algemene voorwaarden van een ondernemer zijn niet altijd heilig. Bij geschillen over geleverde diensten of zaken kan vernietiging van bepaalde bedingen uit de algemene voorwaarden aan de orde zijn. Ook hier leidt die vernietiging er toe, uiteindelijk pas in hoger beroep, dat de geleden schade vergoed wordt.

Vragen? Neem contact met mij op.