Omgevingswet en afval: milieuspoor

Bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024 verandert ook de wet- en regelgeving voor de afval- en reinigingsbranche. In onze blogreeks ‘Omgevingswet en afval’ zoomen we in op de essentiële wijzigingen die de Omgevingswet met zich meebrengt voor deze sector.

In de vorige blog hebben we de afvalstoffenverordening besproken en onderzocht of  gemeenteraden verplicht zijn de bepalingen uit hun afvalstoffenverordening (en/of Uitvoeringsbesluit) over te hevelen naar het omgevingsplan.

In deze blog gaan wij op hoofdlijnen in op de belangrijkste veranderingen in het milieuspoor onder de Omgevingswet. Daarbij leggen wij een focus leggen op de afval- en reinigingsbranche.

Onder de Omgevingswet (hierna: ‘de Ow’) vervalt het begrip ‘inrichting’ uit artikel 1.1 lid 1 van de Wet milieubeheer (hierna: ‘de Wm’). De milieubelastende activiteit vervangt dit begrip. Het begrip ‘milieubelastende activiteit’ wordt in de bijlage bij artikel 1.1 van de Ow als volgt omschreven:

Milieubelastende activiteiten zijn in deze definitie ruim geformuleerd. Ook activiteiten die hobbymatig worden verricht en wonen zijn activiteiten die onder deze definitie vallen. In het Besluit activiteiten leefomgeving (hierna: ‘het Bal’) wordt geregeld welke activiteiten als aangewezen milieubelastende activiteit kwalificeren.

Ook het Activiteitenbesluit milieubeheer, de Activiteitenregeling milieubeheer en het Besluit omgevingsrecht vervallen onder de Omgevingswet. De algemene rijksregels die gelden voor milieubelastende activiteiten zijn onder de Omgevingswet opgenomen in het Bal. De regels uit het Bal gelden direct voor burgers, bedrijven en overheden die deze activiteiten verrichten.

Het Bal bevat overigens niet voor alle activiteiten die milieubelastend kunnen zijn algemene rijksregels. Het Bal bevat bijvoorbeeld geen regels voor horeca, detailhandel en sport. Het idee is dat deze milieuaspecten beter lokaal kunnen worden geregeld. Daarom moeten deze onderwerpen, indien nodig voor een evenwichtige toedeling van functies aan locaties, worden opgenomen in het omgevingsplan.

Onder de Omgevingswet is gekozen voor een regulering per milieubelastende activiteit. In hoofdstuk 3 van het Bal wordt per milieubelastende activiteit geregeld:

De landelijke milieuregels voor afvalbeheer staan in afdeling 3.5 van het Bal. Onder de werking van deze landelijke milieuregels vallen onder andere:

In sommige gevallen is er een omgevingsvergunning vereist voor het verrichten van een milieubelastende activiteit. Op grond van artikel 5.1 lid 2 aanhef en onder b van de Ow is het verboden zonder een omgevingsvergunning een milieubelastende activiteit te verrichten, voor zover het gaat om een bij algemene maatregel van bestuur aangewezen geval:

In het Bal staat, zoals gezegd, welke milieubelastende activiteiten vergunningplichtig zijn.

Wij behandelen hierna een aantal voorbeelden van milieubelastende activiteiten die relevant zijn voor de afval- en reinigingsbranche. Daarbij gaan wij ook in op de vraag of sprake is van een vergunningplicht (als bedoeld in artikel 5.1 lid 2 aanhef en onder b van de Ow).

Het voorbereiden voor hergebruik van ingezamelde of afgegeven afvalstoffen is als een milieubelastende activiteit aangewezen (artikel 3.156 lid 1 van het Bal). Deze aanwijzing omvat ook andere milieubelastende activiteiten die worden verricht op dezelfde locatie die dat voorbereiden functioneel ondersteunen (artikel 3.156 lid 2 van het Bal).

Voor deze milieubelastende activiteit geldt geen vergunningplicht op grond van het Bal. Deze milieubelastende activiteit wordt dus gereguleerd via de algemene regels uit het Bal (artikel 3.156 van het Bal).

In de paragrafen 3.5.3 t/m 3.5.5 van het Bal zijn diverse recyclingactiviteiten aangewezen als vergunningplichtige milieubelastende activiteiten, waaronder:

Deze aanwijzing omvat ook andere milieubelastende activiteiten die worden verricht op dezelfde locatie die het voorbehandelen functioneel ondersteunen.

Voor deze milieubelastende activiteit geldt wel een omgevingsvergunningplicht voor zover het gaat om het opslaan van metaalschroot of autowrakken (artikel 3.164 van het Bal). Voor het overige wordt deze milieubelastende activiteit gereguleerd via de algemene regels uit het Bal (artikel 3.165 e.v. van het Bal).

Het bieden van gelegenheid om op een daarvoor ingerichte locatie afvalstoffen af te geven is onder omstandigheden als een milieubelastende activiteit aangewezen (artikel 3.170 lid 1 van het Bal). Deze activiteit kan namelijk schadelijk zijn voor het milieu, bijvoorbeeld als gevolg van ondoelmatig beheer van afvalstoffen. De aanwijzing omvat ook andere milieubelastende activiteiten die worden verricht op dezelfde locatie die dat bieden van gelegenheid functioneel ondersteunen (artikel 3.170 lid 2 van het Bal). Hierdoor omvat de aanwijzing als milieustraat het hele bedrijf.

Het gaat hierbij niet alleen om gemeentelijke milieustraten, maar ook om bedrijven die een milieustraat hebben waar particulieren hun grote huishoudelijke afvalstoffen kunnen afgeven. Als op de milieustraat ook andere afvalstoffen kunnen worden afgegeven, valt die activiteit ook onder de milieubelastende activiteit. Denk daarbij aan niet-grove huishoudelijke afvalstoffen en het afgeven van bedrijfsafval.

Voor de kernactiviteit die ziet op het bieden van gelegenheid om grove huishoudelijke afvalstoffen af te geven op een daarvoor ingerichte locatie geldt geen omgevingsvergunningplicht. Deze activiteit wordt dus gereguleerd via de algemene regels uit het Bal (artikel 3.171 van het Bal). Maar er kan bijvoorbeeld wel een omgevingsvergunningplicht gelden vanwege functioneel ondersteunende activiteiten die zien op het verwerken van bedrijfsafvalstoffen en gevaarlijke stoffen (artikel 3.184 e.v. van het Bal).

Het verwerken van bedrijfsafvalstoffen of gevaarlijke afvalstoffen is als een milieubelastende activiteit aangewezen (artikel 3.184 lid 1 van het Bal). De aanwijzing omvat ook andere milieubelastende activiteiten die worden verricht op dezelfde locatie die het verwerken functioneel ondersteunen (artikel 3.170 lid 2 van het Bal). Op deze aanwijzing zijn in artikel 3.184 lid 3, 4 en 5 van het Bal meerdere uitzonderingen gemaakt. Denk aan het vervoeren van afvalstoffen en het inzamelen van afvalstoffen (lid 3 sub a).

Voor deze milieubelastende activiteit geldt voor bepaalde handelingen met bepaalde typen afvalstoffen wel een omgevingsvergunningsplicht (artikel 3.185 e.v. van het Bal). Wij merken daarbij op dat bij iedere vergunningplicht voor de specifieke handelingen veelal ook (uitgebreide) uitzonderingen zijn geformuleerd.

In artikel 2.11 van het Bal is de specifieke zorgplicht voor (onder meer) milieubelastende activiteiten opgenomen. Op grond van artikel 2.11 lid 1 van het Bal is degene die (onder andere) een milieubelastende activiteit verricht, verplicht om maatregelen te nemen als hij weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat die activiteit nadelige gevolgen kan hebben voor de belangen zoals bedoeld in artikel 2.2 van het Bal. Het gaat hierbij om de verplichting om:

Deze zorgplicht strekt zich in het bijzonder ook uit tot afvalgerelateerde activiteiten. Wij wijzen erop dat deze zorgplicht voor milieubelastende activiteiten in ieder geval inhoudt dat afvalstoffen worden afgevoerd na beëindiging van een activiteit als bedoeld in hoofdstuk 3 van het Bal (artikel 2.11 lid 2 aanhef en onder j van het Bal).

Het omgevingsplan kan in aanvulling op of in afwijking van het Bal milieuregels bevatten (artikel 2.12 van het Bal). Hiermee kunnen locatiegericht maatwerkregels worden gesteld over onderwerpen zoals geluid, geur en trillingen.

Maatwerkregels in het omgevingsplan kunnen overigens niet worden gesteld over de bepalingen uit het Bal waarin activiteiten worden aangewezen als, onder andere, milieubelastende activiteiten (artikel 2.12 lid 1 van het Bal).

Ook het Besluit kwaliteit leefomgeving (hierna: ‘het Bkl’) bevat milieuregels. Deze regels werken niet rechtstreeks voor burgers en bedrijven. Het gaat onder meer om beoordelingsregels voor activiteiten die als vergunningplichtig zijn aangewezen in het Bal. Ook voor de instructieregels met het oog op een evenwichtige toedeling van functies aan locaties gelden deze regels.

Voor de instructieregels geldt dat de omgevingsplanwetgever deze, afhankelijk van de formulering, moet betrekken bij het opstellen van het omgevingsplan. Daarbij is in meer of mindere mate ruimte voor bestuurlijke afweging. Zo schrijft het Bkl niet één vaste norm voor geluid voor, maar biedt het de mogelijkheid om af te wijken van de standaardwaarden.

Niet alle landelijke milieuregels voor afvalbeheer worden opgenomen in het Bal. Delen van de (huidige) Wet milieubeheer blijven namelijk ook na de inwerkingtreding van de Omgevingswet bestaan. In de Wet milieubeheer blijven ook nog regels gelden over afvalgerelateerde activiteiten, bijvoorbeeld over:

Let op: dit is geen uitputtende opsomming.

In deze blog zijn wij ingegaan op de belangrijkste veranderingen voor de afval- en reinigingsbranche in het milieuspoor onder de Omgevingswet. Heb je naar aanleiding van deze blog nog vragen over deze complexe materie? Neem dan contact op met Yasemin Demirci of Merel Copier.

Hekkelman is partner van de NVRD. Deze blogreeks is in samenwerking met de NVRD tot stand gekomen.

In de blogreeks ‘Omgevingswet en afval’ komen de volgende onderwerpen aan bod: