Nieuwe pachtwetgeving en specifieke opdracht voor overheden

De herziening van het pachtbeleid zou eind 2019 als conceptvoorstel ter inzage komen te liggen. Uiteindelijk zijn we ruim drie jaar verder en is er een stand van zaken bekend.

Minister Adema gaat in de brief van 27 januari 2023 specifiek in op de rol van de overheid als grote verpachter. Dit, gezien hun voorbeeldfunctie in deze. Objectieve criteria spelen een belangrijke rol om neutraal te acteren en staatssteun te vermijden. Erg relevant, nu ook voor pacht de uitwerking van het Didam-arrest geldt als een overheidsorgaan gronden gaat verpachten.

Circa 90% van de landbouwgronden worden op dit moment (kortlopend) geliberaliseerde verpacht met hoge(re) pachtprijzen. Een van de redenen om de pachtwetging in Nederland te herzien, omdat deze kortlopende overeenkomsten vaak gepaard gaan met bodemverarming. Er is immers voor de pachter geen prikkel aanwezig duurzaam met de ter beschikking gestelde grond om te gaan. Rendement gaat (bijna) altijd boven het duurzame gebruik. Toch kan het interessant zijn om bij de te sluiten overeenkomsten of onderhandelingen over opvolgende overeenkomsten hier wel bij stil te staan. Wat kunnen partijen hier over en weer voor elkaar betekenen en welke belangen hebben zij in dit kader.

Uit de brief volgt ook dat minister Adema wil dat pacht als financieringsinstrument ondersteunend is aan de transitieopgaven in het landelijk gebied. Daarbij moeten lang(er)lopende pacht de norm worden, zodat de pachter belang heeft bij goede verzorging van de bodem. Daarbij moeten ook de duurzaamheidsvoorwaarden worden verruimd die partijen kunnen afspreken. Zoals gezegd, dit is een gewenste vorm voor de toekomst, maar mogelijk kan een overheidsorgaan daar ook nu al op inspelen. Wij denken graag mee bij de mogelijkheden voor het vastleggen van duurzaamheidsafspraken.

De pachtwetging wil minister Adema herzien aan de hand van een voorstel van de veldpartijen. Daarbij moet het doel van pacht in het oog worden gehouden, namelijk het zijn van een financieringsinstrument voor de agrariër. Als instrument wekt de pacht goed als het pachters in staat stelt een goed inkomen te halen op de grond die zij pachten. Tegelijkertijd moet de verpachter een rendement kunnen halen op diezelfde grond. Voldoet de herziening niet aan deze basiseisen dan gaat men de pachtwetgeving ontwijken. Denk daarbij aan de grijze en zwarte pacht met alle gevolgen voor (met name) de grondeigenaar van dien. Toekomst muziek, omdat dit nu nog niet uit de huidige wetgeving volgt. Bovendien kan het ook zijn dat het voorstel van veldpartijen niet tot het gewenste resultaat leidt. Dan zal minister Adema iets anders moeten.

Om te zorgen dat langjarige pacht interessant is voor verpachters, is het voorstel een vrije pachtprijs overeen te (laten) komen voor bijvoorbeeld loopbaanpacht. Denk daarbij aan een overeenkomst die voor minstens 25 jaar loopt. Of een overeenkomst die loopt tot de pachter AOW-gerechtigd is. Dit alles, zonder de mogelijkheid van continuatierecht (verlenging van reguliere pacht van rechtswege) of indeplaatsstelling. Overigens lijkt dit verdacht veel op de oude ontbindingsgrond bij het bereiken van de leeftijd van 65 jaar. Die is destijds uit de wetgeving gescharpt.

Het idee is dat verpachters die kortlopende pacht willen, geen pachtprijs meer boven de pachtnorm kunnen vragen. Terwijl die vrijheid bij langlopende contracten om zelf afspraken te maken over de prijs en de duur van de pacht, voor zowel los land als voor agrarische woningen en bedrijfspanden wel blijft gelden.

Van belang is dat bestaande overeenkomsten grotendeels ongemoeid worden gelaten. Daarbij blijft de bedrijfsmatige exploitatie voorop staan. Gezien de vele juridische procedures over dit element van pacht, wenst minister Adema het wettelijke criterium op dat punt wel te verduidelijken. Dit, zodat de grond beschikbaar blijft voor (actieve) agrarische bedrijven.

Om pachters en verpachters te faciliteren bij het vastleggen van duurzaamheidseisen in nieuwe pachtcontracten, wordt bezien welke aanpassingen van de huidige wetgeving nodig zijn. Uitgangspunt moet zijn dat pacht verduurzaming niet in de weg staat. Voor bestaande contracten blijft vooropstaan dat dit enkel op vrijwillige basis kan worden overeengekomen. Een verpachter kan dit niet eenzijdig aan de pachter opleggen in een bestaande pachtrelatie.

Nu de overheid zelf een grote verpachter is, meent minister Adema dat zij het goede voorbeeld moet geven. Daarbij moet de overheid neutraal handelen op basis van objectieve criteria. Staatssteun moet worden vermeden. Daarbij zal het Rijksvastgoedbedrijf vanaf 2023 een duurzaamheidscriterium opnemen in de openbare procedures voor het uitgeven van gronden in geliberaliseerde pacht, op basis van bestaande duurzaamheidscertificaten. Hierdoor komen pachters die beschikken over deze certificaten eerder in aanmerking voor gunning. Daarnaast wordt het uitgeven in eenjarige pacht zoveel mogelijk beperkt.

Gemeenten en provincies bezitten vaak landbouwgrond die zij verpachten. Voor hen ziet minister Adema een rol bij het ondersteunen van duurzame tuinders en landbouwers. Medeoverheden zullen straks gebruik kunnen maken van de verruimde mogelijkheden om duurzaamheidseisen te stellen. Dit faciliteert het gebruik van de pacht om de doelen van de gebiedsgerichte aanpak te bereiken. Daarbij is de verwachting dat de medeoverheden die duurzaamheidseisen stellen wel een lagere prijs daaraan zullen verbinden.

Om duurzame pachtafspraken te stimuleren, is wenselijk dat duurzame pachters en verpachters elkaar beter weten te vinden. Daarom wordt een digitaal portaal ontwikkeld, waarbij duurzame verpachters hun wensen rondom duurzaam grondgebruik voor pachters inzichtelijk kunnen maken. Daarbij kun je als verpachter  ook aangeven welke beloning hier tegenover staat (bijvoorbeeld korting op de pachtprijs, lange termijn pachtcontract, of anderszins). Doel is om deze website in 2023  live te laten gaan.

Als agrarisch specialist houd ik de ontwikkelingen rondom deze nieuwe pachtwetgeving nauwlettend in de gaten. Ik help graag bij het beantwoorden van jouw vragen over bestaande pachtovereenkomsten, pachtwijzigingsovereenkomsten of nieuw te sluiten overeenkomsten.