Wat doe je bij schade door spuiten met bestrijdingsmiddelen?

Bestrijdingsmiddelen worden in de landbouw gebruikt om gewassen te beschermen tegen bijvoorbeeld schimmels, insecten en onkruiden. Ze zorgen voor een betere oogst. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen brengt echter ook risico’s mee. De middelen kunnen verwaaien en schade toebrengen aan andere gewassen, bomen, dieren of mensen. Dergelijke schade kan behoorlijk in de papieren lopen. Maar waar moet je op letten als je schade lijdt? En wat kun je doen om aansprakelijkheidsrisico’s te voorkomen? In dit blog geef ik enkele praktische tips voor zowel de schadelijdende als de schadeveroorzakende partij. Ik doe dat aan de hand van een actueel vonnis dat ik eerst bespreek.

In het vonnis staan een landbouwer en loonwerker centraal. De landbouwer teelt biologische broccoli. De loonwerker bespuit het ernaast gelegen perceel met het inmiddels beruchte bestrijdingsmiddel glyfosaat en een ander middel. De landbouwer constateert vervolgens schade aan de broccoli op drie velden.

De landbouwer stelt de loonwerker aansprakelijk voor de schade aan de broccoli. Daarbij voegt hij een deskundigenrapport, waaruit volgt dat een deel van de broccoli niet meer als ‘biologisch’ kan worden verkocht. De verzekeraar van de loonwerker kondigt een contra-expertise aan, maar laat die uiteindelijk niet plaatsvinden. Dat is – zoals hierna nog zal blijken – een kostbare inschattingsfout.

De deskundige van de landbouwer stelt de totale schade uiteindelijk vast op ruim € 45.000,-. De verzekeraar vergoedt maar € 9.000,-, waarna de landbouwer een juridische procedure start. De loonwerker heeft volgens de landbouwer onrechtmatig gehandeld, omdat hij zijn zorgplicht heeft geschonden. Maar wat zegt de wet over het schenden van de zorgplicht?

De wet verplicht om zorgvuldig met gewasbeschermingsmiddelen om te gaan. De zorgplicht omvat onder meer dat gevaar van bestrijdingsmiddelen voor mensen, dieren, planten, bodem en water zoveel mogelijk wordt voorkomen of beperkt. De rechtbank oordeelt dat de loonwerker alleen aansprakelijk is als de kans op schade door spuiten met bestrijdingsmiddelen zo groot is dat de loonwerker ervan af had moeten zien. Of daarvan sprake is, beoordeelt de rechtbank aan de hand van de concrete situatie.

In dit geval is relevant dat de loonwerker ter plaatse is gaan kijken en wist van de broccoliteelt. En dat het een kwetsbaar gewas is. Een omstandigheid die de rechtbank meeweegt in het voordeel van de landbouwer. Net als de kleine afstand tussen het perceel dat de loonwerker bespoot en het perceel met broccoli.

Daarnaast neemt de rechtbank aan dat voor de gebruikte bestrijdingsmiddelen een extra zorgplicht geldt. Waarschijnlijk omdat het gaat om zware middelen, maar dat zegt de rechtbank niet met zoveel woorden. Ten slotte wijst de rechtbank erop dat het die dag waaide, waardoor de kans op verwaaien van de bestrijdingsmiddelen naar het naburige perceel groter was.

De loonwerker stelt dat hij aan zijn zorgplicht heeft gedaan door pas ’s avonds te spuiten, extra water toe te voegen aan de bestrijdingsmiddelen en een halve meter boven de grond te spuiten. Daardoor hadden de middelen minder kans om te verwaaien. Deze maatregelen acht de rechtbank echter onvoldoende. Te meer nu op een deel van de broccoli bestrijdingsmiddelen zijn aangetroffen. De loonwerker had (extra) zorgvuldig met het spuiten moeten omgaan. Bijvoorbeeld door meer voorzorgsmaatregelen, het gebruik van een ander bestrijdingsmiddel of spuiten op een ander moment.

De conclusie van de rechtbank is dat de loonwerker onrechtmatig heeft gehandeld.

De rechtbank buigt zich ten slotte over de vraag of er een rechtstreeks verband is tussen de schadeoorzaak en de schade (zogenoemd causaal verband). Er wordt vastgesteld dat op één van de broccolivelden de gebruikte bestrijdingsmiddelen zijn aangetroffen. Daarmee staat het causale verband vast, aldus de rechtbank. De bestrijdingsmiddelen worden echter niet aangetroffen op de twee andere velden.

Om vast te stellen of de bestrijdingsmiddelen ook hebben gezorgd voor schade op de twee andere broccolivelden, pakt de rechtbank het hiervoor al genoemde deskundigenbericht erbij. Daarin staat dat de broccoli op de twee andere velden hetzelfde schadebeeld (groeischade) heeft als de broccoli op het veld waar wel bestrijdingsmiddelen zijn gevonden. Ondanks dat de middelen niet op die velden zijn aangetroffen.

De loonwerker betwist de waarnemingen in het rapport en de groeischade niet. Hij beargumenteert alleen dat de groeischade ook andere oorzaken kan hebben, zoals bodemvochtigheid of virussen. Deze oorzaken zijn echter niet onderzocht. De loonwerker heeft immers zelf geen deskundigenrapport ingediend, waaruit een andere oorzaak volgt. Bovendien staat in het deskundigenrapport van de landbouwer dat de bodem voldoende vochtig was. Om die reden gaat de rechtbank aan de stellingen van de loonwerker voorbij. De rechtbank neemt aan dat de schade aan de broccoliplanten op de drie velden van de landbouwer is veroorzaakt door de spuitwerkzaamheden van de loonwerker. Het ontbreken van een contra-expertise komt de loonwerker dus duur te staan.

Uit deze kwestie zijn drie tips af te leiden voor zowel de schadelijdende als de schadeveroorzakende partij.

Leg de schade zo volledig mogelijk vast. Bijvoorbeeld door foto’s en filmpjes. Ruim het beschadigde gewas niet op voordat de schade voldoende in beeld is gebracht. Wacht tot een deskundige de schade heeft beoordeeld.

De schadelijdende partij moet bewijzen hoe de schade is ontstaan en hoe hoog de schade is. Betrek daarom altijd een deskundige om de schade te laten beoordelen. Zo voldoe je aan de bewijslast.

Andersom geldt ook: zorg altijd voor een deskundig ‘tegenrapport’ (contra-expertise). Als de bevindingen niet kloppen en de contra-expert kan dat aantonen, dan kan aansprakelijkheid in vergaande mate worden beperkt.

Voor beide partijen geldt uiteraard dat voorkomen beter is dan genezen. Sta bij spuitwerkzaamheden stil bij de situatie ter plaatse. Zijn er kwetsbare mensen, dieren, bomen of planten in de buurt? Welke bestrijdingsmiddelen worden er gebruikt? Hoe zijn de weersomstandigheden? Op welk moment van de dag wordt er gespoten? Welke methode om te spuiten wordt er gebruikt? Welke (voorzorgs)maatregelen worden er genomen (om verwaaien te voorkomen)? Al deze vragen zijn relevant voor de aansprakelijkheidsvraag bij schade als gevolg van spuitwerkzaamheden.