Stikstof: AERIUS Calculator 2020

Op 15 oktober 2020 is de nieuwe versie van AERIUS Calculator vrijgegeven. De versie 2019A is gewijzigd in de versie 2020. Met AERIUS Calculator kunnen initiatiefnemers, adviesbureaus en overheden de uitstoot van stikstof en de neerslag daarvan op Natura 2000-gebieden berekenen.

Wat is er gewijzigd ten opzichte van de eerdere versie? Wat zijn de nieuwe wettelijke regelingen en de gevolgen voor de praktijk?

AERIUS is een softwareprogramma dat, afhankelijk van nieuwe dan wel gewijzigde inzichten, periodiek wordt aangepast. In de nieuwe versie zijn de rekenmodellen en de standaard emissiefactoren voor wegverkeer, binnenvaart en zeescheepvaart, stallen en mobiele werktuigen geactualiseerd. Verder zijn achtergrond depositiekaarten en de natuurgegevens bijgewerkt en zijn relevante hexagonen gewijzigd.

Nieuw is dat voor mobiele werktuigen in de aanlegfase van een project onderscheid moet worden gemaakt in stikstofdepositie ten gevolge van gebruik bij belasting en bij stationair gebruik. Bij de actualisering van natuurgegevens gaat het met name om de habitatkaarten, de relatie tussen soorten en leefgebieden en de doelstellingen van habitattypen en soorten.

Om het gebruik van de nieuwe AERIUS-versie verplicht te stellen is de Regeling natuurbescherming met ingang van 15 oktober 2020 gewijzigd (zie Staatscourant 14 oktober 2020, nr. 53496). In artikel 2.1 lid 1 van de Regeling natuurbescherming wordt de versie 2020 verplicht voorgeschreven.

Anders dan bij de ingebruikname van versie 2019A, welke voorafging aan de versie 2020, voorziet de Regeling natuurbescherming niet in overgangsrecht. Dit heeft er mee te maken dat met de invoering van de versie 2019A er ten opzichte van 2019 geen wijziging was in de berekeningsmethodiek. Dit was de reden voor de wetgever om te bepalen dat aanvragen die waren ingediend op basis van een stikstofberekening met AERIUS 2019 in principe niet hoefden te worden herberekend.

De invoering van AERIUS 2020 heeft ten opzichte van de versie 2019 wél gevolgen voor de berekeningsmethodiek. De verwachting is dat initiatiefnemers na de actualisatie te maken kunnen krijgen met andere berekende uitkomsten. Uit de praktijk volgt dat dit klopt: indien geen rekening kan worden gehouden met een referentiesituatie, zullen de uitkomsten met de versie 2020 veelal hoger zijn.

Gelet op het wezenlijke karakter van de doorgevoerde wijzigingen, zal de versie 2020 als het beste beschikbare rekenmodel moeten worden toegepast. Dat geldt in ieder geval bij natuurvergunningen en omgevingsvergunningen (met een verklaring van geen bedenkingen voor het onderdeel natuur) waarop na 15 oktober nog moet worden beslist. Dat volgt immers uit de Regeling natuurbescherming. Maar ook voor bestemmingsplannen is dat verstandig.

In lopende beroepsprocedures tegen besluiten genomen voor 15 oktober kan het (uiteraard afhankelijk van de beroepsgronden) ook aan te bevelen zijn om een herberekening uit te voeren met het nieuwe AERIUS-model. Het feit dat een nieuwe AERIUS-versie beschikbaar is gesteld, betekent niet automatisch dat nieuwe stikstofberekeningen moeten worden uitgevoerd. Uit rechtspraak volgt echter wel dat de vraag van belang kan zijn of het aannemelijk is dat de nieuwe versie tot andere resultaten c.q. relevant gewijzigde uitkomsten zal leiden. Zie bijvoorbeeld Rb. Limburg 13 maart 2020, ECLI:NL:RBLIM:2020:2111, r.o. 9, ABRS 4 maart 2020, ECLI:NL:RVS:2020:682, r.o. 18.8 en ABRS 22 april 2020, ECLI:NL:RVS:2020:1110, r.o. 12.11.

Met het ‘Ontwerp-wijzigingsbesluit Habitatrichtlijngebieden aanwezige waarden’ van 23 februari 2018 is beoogd om in vele Natura 2000-gebieden extra instandhoudingdoelstellingen op te nemen.

Die instandhoudingsdoelstelling zouden ook zien op de toevoeging van diverse stikstofgevoelige habitattypen. In de habitatkartering van AERIUS-versie 2019A was al rekening gehouden met de locaties waar deze habitattypen zouden voorkomen. Ook in de versie 2020 blijft het uitgangspunt dat hexagonen relevant zijn in het geval een ontwerpaanwijzingsbesluit ter inzage ligt.

Echter, voor wat betreft het ontwerpwijzigingsbesluit ‘aanwezige waarden’ uit 2018 geldt dat deze niet langer in AERIUS is meegenomen. Hierdoor worden de hexagonen en habitats die uitsluitend relevant waren gelet op het ontwerpaanwijzingsbesluit niet meer in de stikstofberekening mee genomen. Deze wijziging zal verband houden met het feit dat de minister in haar brief van 13 november 2019 (DGNVLG/19260351) heeft aangegeven dat dit wijzigingsbesluit niet meer zal worden vastgesteld.

In de release notes bij AERIUS versie 2020 is bevestigd dat voor de actualisatie van de set met relevante hexagonen is uitgegaan van habitattypen die definitief zijn aangewezen.

Eén van de aspecten die niét is gewijzigd met het nieuwe AERIUS-model is de afkapgrens van 5 kilometer van het wegverkeer. Emissies van het verkeer worden in AERIUS-Calculator tot 5 kilometer afstand van de wegen berekend. Volgens de minister heeft dit er mee te maken dat berekende bijdragen van wegverkeer op enkele kilometers van de weg niet meer betekenisvol zijn te herleiden tot een individueel project. Voor de ontwikkelpraktijk is dit handig. Het betreft een makkelijk te hanteren vuistregel om eventuele stikstofproblemen inzichtelijk te hebben en de deposities na 5 kilometer zijn ook veelal gering.

Toch is de afkapgrens bijzonder te noemen met het oog op (de werking van) het stikstofregistratiesysteem. In dit systeem wordt stikstofdepositieruimte geregistreerd dat kan worden toegedeeld in natuurvergunningen voor woningbouwprojecten en enkele infrastructuurprojecten. Tot op heden is het stikstofregistratiesysteem gevuld met positieve effecten van de doorgevoerde snelheidsverlaging op rijkswegen. Bij de berekening van de landelijke effecten van de snelheidsverlaging en de bijdrage van het wegverkeer aan de totale deposities is echter wél landsdekkend (en dus ook verder dan 5 kilometer) gerekend. De bank is dus gevuld met ruimte van wegverkeer buiten 5 kilometer. De uitgifte gaat tot 5 kilometer.

Heb je een vraag over de (nieuwe) ontwikkelingen met betrekking tot stikstof? Neem dan gerust contact op met Heino Witbreuk of Anne Tuqan.